کاربرد ارسال پیامک برای بیماران اعصاب و روان

طی سال های اخیر فناوری اطلاعات و ارتباطات به بالابردن کیفیت ارائه خدمات بهداشتی و درمانی کمک شایانی کرده و در موارد بسیاری برای برقراری ارتباط بهتر و مؤثرتر میان پزشکان و بیماران استفاده شده است. پزشکی از راه دور1، استفاده از پست الکترونیک وسیستم های پشتیبان تصمیم گیری بالینی مثال هایی از این دست هستند. در حوزه روانپزشکی نیز فناوری های نوین می توانند کاربردهای بسیار مؤثری در ارتقای سطح خدمات داشته باشند (1، 2). یکی از کاربردهای فناوری در حوزه پزشکی استفاده از پیامک2 (sms) است که می تواند کاربردهای متعددی در حوزه بهداشت و پزشکی داشته باشد. در نوشته حاضر تلاش شده است ضمن اشاره به تجربه های کسب شده و منابع معتبر چاپ شده در این حوزه، به طور اختصاصی به این موضوع پرداخته شود که آیا در حوزه روانپزشکی نیز می توان برای برقراری ارتباط مؤثرتر میان بیماران و روانپزشکان از پیامک استفاده نمود و چه چالش هایی می تواند در این ارتباط وجود داشته باشد؟ یکی از کاربردهای پیامک در حوزه پزشکی، ارسال یادآور به بیماران برای حضور به موقع در کلینیک است. یافته های پژوهشی در این خصوص نشان گر تأثیر قابل توجه پیامک در کاهش میزان فراموشی و مراجعه نکردن به کلینیک است (5-3). از دیگر کاربردهای پیامک می تواند یادآوری مصرف به موقع دارو به بیماران باشد. یکی از مشکل هایی که می تواند باعث شکست درمان یا پاسخ ناقص به درمان شود، فراموشی بیماران در مصرف به موقع دارو یا مصرف نامنظم آن است. بررسی های انجام شده در مورد بیماری هایی مانند دیابت، آسم و سل نشان گر تأثیر استفاده از پیامک در مصرف صحیح و به موقع دارو (نسبت به گروه کنترل) بوده است (8-6). مرور منابع با موضوع استفاده از پیامک در حوزه روانپزشکی نشان گر سودمند بودن آن است. تعداد منابع در این حوزه بسیار کم است، ولی وجود شواهدی از مؤثربودن استفاده از پیامک در سایر رشته های پزشکی، ضرورت تفکر و شروع پژوهش در مورد استفاده از پیامک در حوزه روان پزشکی را می رساند. در جست وجوی انجام شده در pubmed تنها چند مقاله با موضوع استفاده از پیامک در حوزه روانپزشکی یافت شد که در سه زمینه انجام شده بودند: یادآوری زمان ویزیت پزشک، یادآوری مصرف دارو و تأثیر بر رفتار و عملکرد فرد. هم خوان با یافته های مربوط به سایر حوزه های پزشکی، یک بررسی جامع در شهر لندن نشان داد فرستادن پیامک در دو نوبت پنج و هفت روز یا سه و هفت روز پیش از ویزیت، سبب کاهش حضورنیافتن بیماران برای ویزیت روانپزشکی می شود (9). در پژوهش دیگری تأثیر ارسال روزانه پیامک یادآور مصرف دارو، به مدت سه ماه، در میزان مصرف منظم دارو3 در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا بررسی شد. یافته ها نشان داد میزان مصرف منظم دارو در گروه دریافت کننده پیامک بیش از گروه کنترل بود (10). با توجه به این که بیشتر افراد دست کم یک خط تلفن همراه دارند و استفاده از آن بسیار فراگیر است، در بیشتر نقاط کشور تلفن های همراه در دسترس هستند و به ویژه برای دریافت پیامک مشکلی ندارند و سامانه های اینترنتی متعددی وجود دارد که می توانند ارسال به موقع پیامک به بیماران را به صورت خودکار انجام دهند و فقط کافی است که به موقع و فقط برای یک بار برنامه ریزی شوند، کاربرد پیامک در حوزه روانپزشکی منطقی به نظر می رسد. از سوی دیگر مهم ترین چالش این حوزه مسائل مربوط به ایمنی و محرمانه ماندن امور است. بسیار مهم است که روانپزشکان مطمئن شوند پیامک های ارسالی آنان برای بیماران، در قالب یک سیستم مطمئن و ایمن ارسال می شود که امکان خطا در ارسال آن ها بسیار کم است (11، 12). راهکارهای پیشنهاد شده برای حل این مشکل عبارتند از: 1) استفاده از پایگاه های پست الکترونیک ویژه که برای این نوع مکاتبات طراحی و پیاده سازی شده اند و از درجه امنیت بالایی برخوردارند و 2) استفاده از نرم افزارهایی که متن را به صورت رمزنگاری1 میان فرستنده و گیرنده مبادله می کنند. در این صورت حتی در صورت دسترسی سایر افراد به متن مورد مکالمه، امکان فهم آن وجود ندارد. چالش بعدی هزینه های ارسال پیامک است. در این خصوص گفتنی است پیامک هایی که با سامانه های اینترنتی ارسال می شوند، هزینه بسیار پایینی دارند، که حتی در صورت ارسال تعداد بسیار زیاد پیامک در طول ماه، کل هزینه بالا نیست و بنابراین می تواند به وسیله خود روانپزشکان پرداخت شود. به احتمال زیاد بسیاری از روانپزشکان در صورت اطمینان از تأثیر مثبت ارسال پیامک و نتیجه گرفتن بیماران از درمان، حاضر خواهند بود این هزینه را پرداخت کنند. هم چنین می توان هزینه را از خود بیمار دریافت کرد، که مبلغ کل آن برای یک بیمار در طول یک ماه ممکن است به اندازه نیمی از هزینه یک ویزیت تخصصی نباشد. در نتیجه گیری می توان گفت ارسال پیامک یک تکنولوژی به نسبت ارزان قیمت و بسیار در دسترس برای بیشتر مردم کشور ماست. تجربه های متعدد دیگر کشورها نشان می دهد این فناوری می تواند نقش به سزایی در کمک به بیماران، به ویژه در حوزه روانپزشکی داشته باشد. انجام پژوهش هایی در این حوزه، نیاز مقطع فعلی است.